Türk Film Arşivi Hakkında

Türkiye’de film arşivciliği çalışmaları ilk kez 1962 yılında, İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi çatısı altında, bir sinema-kültür kulübü olan “Kulüp Sinema 7” ile başladı.

Kulüp Sinema 7’nin ilk yönetim kurulunda Sami Şekeroğlu (Genel Başkan), Tülin Samanlı (Genel Sekreter), Necati Ayden (Başkan Yardımcısı), Yavuz Hekimoğlu (Muhasip / Veznedar) ve Belkıs Mutlu (Üye) yer aldı.

İDGSA Yüksek Resim Bölümü öğrencisi Sami Şekeroğlu, arkadaşı Selahattin Gerçek ve gönüllü öğrenciler tarafından film gösterileri, sinema konulu paneller ve toplantılar yanında yürütülen arşivcilik çalışmalarıyla, Türkiye’deki ilk film arşivinin çekirdeği oluşturuldu.

Arşivin kurulup gelişmesinde Şekeroğlu ile birlikte Bülent Erkmen (Yüksek Dekor Bölümü), Emre Çağatay (Yüksek Dekor Bölümü), Duygu Altınok (Yüksek Resim Bölümü), Turgay Sapanlı (Yüksek Mimarlık Bölümü), Nur Erkmen (Yüksek Dekor Bölümü), Akın Oktay (Yüksek Mimarlık Bölüm) ve Erdal Küpeli (Yüksek Mimarlık Bölümü) büyük bir emekle calıştı.

Sami Şekeroğlu öncülüğünde ve öğrencilerin gönüllü katılımlarıyla, yapım şirketlerinin terk edilmiş depolarından toplanan yerli-yabancı filmler; onarıldı, kataloglandı ve arşivlendi.

Arşiv faaliyetlerinin yoğunlaşmasıyla birlikte, uluslarası bir kimlik kazanma yönünde adımlar atıldı ve “Kulüp Sinema 7”, 1967 yılında “Türk Film Arşivi”adını aldı.

Arşivin kuruluş amacı, “Sinema sanatının sürekliliğini sağlamak ve sinemanın tarihsel gelişim çizgisine yararlı olabilmek için her türlü sinematografik belgeyi derleyip gelecekte de seyredilip incelenebilmesi için titizlikle korumak, bu amaca bağlı olarak öncelikle Türk sinemasına ait ürünleri derlemek korumak, böylece ulusal bir sinema arşivi kurulmasını sağlamak film gösterileri düzenleyerek sinemanın gelişimini izlemek ve bu gelişimi sağlayan belli başlı yapıtlar üzerinde inceleme imkânını açmak, sinemanın tarihi, estetiği, sosyolojisi üzerine yayınlar yapmak, Türkiye’de ve diğer ülkelerdeki sinema kuruluşlarıyla yukarıdaki amaçlar çerçevesinde işbirliği yapmak” şeklinde belirlendi.

1967 yılında, Uluslararası Film Arşivleri Federasyonu’nun (FIAF) Doğu Berlin’deki yapılan kongresine davet edilenTürk Film Arşivi, önce yazışma üyesi, 1969 yılında ise, New York’ta yapılan kongrede yedek üyelik statüsü kazandı.

Akademi’ye bağlı olarak arşivleme, araştırma, eğitim ve yayın alanlarında faaliyet gösterecek bir Kurum haline dönüştürülmesi için, arşiv devlete devredildi.

Bu doğrultuda hazırlanan “İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Film Arşivi” yönetmeliği, Akademi’nin bağlı bulunduğu Milli Eğitim Bakanlığı’nın onayı ile 03 Ocak 1969 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi.

Bu devirle birlikte Türk Film Arşivi artık bir devlet kurumu oldu.

1970 yılında Sami Şekeroğlu, İDGSA Film Arşivi Müdürlüğü’ne, Bülent Erkmen ise İDGSA Film Arşivi Genel Sekreterliğine atandı; Ersu Pekin, Gülden Eruzun ve Yücel Gürocak’ın da katılımıyla çalışma kadrosu genişledi.

Sinematografik mirasın korunması konusunda yapılan çalışmalar sayesine Türk Film Arşivi, Uluslararası Film Arşivleri Federasyonu’nun 1973 yılında Moskova’da yapılan kongresinde, asil ve yetkili üye unvanını aldı.

Büyüyen arşivin mekan ihtiyacı ve kurumun faaliyet alanının genişlemesiyle birlikte Türk Film Arşivi, 1974 yılında Balmumcu’da inşa edilen binaya taşındı.

İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Film Arşivi’nde film gösterileri ve seminerlerin yanında sinema kursları da verildi. Böylelikle arşivcilik çalışmalarının yanı sıra, sinema eğitiminin de temeli atıldı.

Türk Film Arşivi 1975 yılında, “Sinema-TV Enstitüsü”ne dönüştü. Bu tarihten itibaren uluslararası kuruluşlardaki ismi de “Turkish Film and TV Institute” olarak belirlendi.

İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi 1982 yılında Yüksek Öğretim Kurulu yasası ile üniversiteye dönüştü ve adı önce “Mimar Sinan Üniversitesi, daha sonra da Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi olarak değişti (2004).

Bu tarihten sonra, İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Sinema-TV Enstitüsü yeni düzenlemeler sonucunda sinema alanında bilimsel araştırma ve inceleme yapan, film - belge arşivciliği konusunda çalışmalarına devam eden bir kurum olarak, Mimar Sinan Üniversitesi Rektörlüğü’ne bağlandı ve “Sinema-TV Uygulama ve Araştırma Merkezi” adını aldı.

Türkiye’de arşivcilik çalışmalarının başlamasına öncülük eden ve uzun yıllar kurumda yönetici olarak görev yapan Prof. Sami Şekeroğlu 2004 yılında emekli oldu; 2012 yılında üniversite senatosu kararıyla, “Sinema-TV Uygulama ve Araştırma Merkezi”nin adı “Prof. Sami Şekeroğlu Sinema-TV Merkezi”ne dönüştü.

Türk sinemasına ait orijinal negatiflerden ve belgelerden oluşan geniş koleksiyonuyla film arşivciliği ve film restorasyonu konusunda çalışmalar yapan Merkez; sinema müzesi, kütüphanesi, sinema salonları ve dijital film restorasyon üniteleriyle ulusal sinema mirasımızı korumak ve gelecek nesillere ulaştırmak için hizmet vermeye devam etmektedir.

Kaynaklar: Kamil Engin (2007), Bir Sinema Adamı Olarak Prof. Sami Şekeroğlu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, MSGSÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul; MSGSÜ Prof.Sami Şekeroğlu Sinema-TV Merkezi 50.Yıl Kataloğu, Tüm görsel kaynaklar MSGSÜ Prof. Sami Şekeroğlu Sinema-TV Merkezi'ne aittir, izinsiz kullanılamaz.